Κάθε χρόνο, εδώ και 4 αιώνες, καβαλάρηδες από το χωριό Αιανή Κοζάνης –φέτος θα είναι καμιά 50ριά- επισκέπτονται από το χωματόδρομο το μοναστήρι της Ζάμπουρντας, που απέχει 40 χμ από δω, μένουν εκεί δύο νύχτες κι επιστρέφουν την επόμενη μέρα στην Αιανή, φέρνοντας πανηγυρικά ένα τεμάχιο από τα οστά του ιδρυτή της μονής Οσίου Νικάνορα.

Το φετινό πρόγραμμα, αν μπορεί να χαρακτηριστεί πρόγραμμα, είναι το εξής: Οι καβαλάρηδες, έφηβοι οι περισσότεροι και λίγοι άντρες, ξεκινούν από την πλατεία Αιανής την Παρασκευή 19 Γενάρη 2001 κατά τις 11 το πρωϊ και μετά από καβαλαρία 4-5 ωρών φτάνουν στο μετόχι του μοναστηριού, όπου αφιππεύουν, ξυστρίζουν τα άλογα κι ετοιμάζουν καταλύματα και φαγητό.

Το Σάββατο οι σύγχρονοι καουμπόηδες επισκέπτονται τα απόκρημνα σκηταριά της μονής, τα ερειπωμένα σήμερα χωριά “Παλιουζάμπουρντα” και “Παλιουτούρκου”, ψαρεύουν στον Αλιάκμονα, διαγωνίζονται με τα άλογα, πίνουν, καπνίζουν, χορεύουν και γλεντούν με δική τους ερασιτεχνική ορχήστρα, ενώ ενδιάμεσα παρακολουθούν τον εσπερινό στην εκκλησία του μετοχιού, όταν υπάρχει παπάς.

Την Κυριακή το πρωί μετά τη λειτουργία σελώνουν και ξεκινούν για την Αιανή, όπου στη ΝΔ έξοδο του χωριού τούς περιμένουν όλοι σχεδόν οι κάτοικοι (3000 περίπου) και ο παπάς της ενορίας, όπου εν μέσω ευψωχίας παραλαμβάνει τα οστά, “τουν άιου”, όπως αποκαλούνται στο τοπικό ιδίωμα.

Περιττεύει να ειπωθεί ότι εκατοντάδες νεολαίοι συνοδεύουν την καβαλαρία στο τριήμερο ταξίδι και διαμονή τους.

Τα ενδιαφέροντα αυτής της πορείας είναι θαυμαστά:

α) το τοπίο: Το μοναστήρι της Ζάμπουρντας, διατηρεί την αυστηρή αρχιτεκτονική του 16^ου αιώνα και βρίσκεται στο λόφο του Καλλίστρατου, που δεσπόζει στην περιοχή. Η θέα από τα αρχονταρίκια είναι καταπληκτική, καθώς φαίνονται τόσο οι στροφές του ποταμού, όσο και τα γύρω βουνά (Μπνάσια, Μπούρινους, Ντουβράς, Βέρμιο, Πιέρια, Βασιλίτσα, Γουμάρα, Σμόλικας). Την εκκλησία κοσμούν τοιχογραφίες του Φράγκου Κατελάνου. Περισσό ενδιαφέρον παρουσιάζει η κατάβαση στα σκηταριά, που είναι σφηνωμένα σε μια άγρια ορθοπλαγιά, δίπλα στο ρου του ποταμού, ένα μέρος με ορειβατικές κι αναρριχητικές συγκινήσεις.

Άλογα και καβαλάρηδες μέσα από παλιά μονοπάτια διασχίζουν λάκκους και νερά, πρίνους, ημεράδια και λιβάδια και κάποτε τροχάζουν δίπλα στο απόκρημνο φαράγγι του Χριστού, όπου χάσκει ο Αλιάκμονας, ώσπου να φτάσουν στον προορισμό τους.

β) η μοναδικότητα: Ίσως του χρόνου η διαδρομή αυτή δεν θα ξαναγίνει, γιατί σχεδόν ολόκληρο το θαυμάσιο αυτό μέρος θα καλυφτεί από τα νερά ενός υδροηλεκτρικού φράγματος, που ανέλαβε να κατασκευάσει η ΔΕΗ. Ό,τι δει κι ό,τι νιώσει κάποιος σήμερα, τον επόμενο χρόνο δεν θα υπάρξει, καθώς η τεχνολογία και η ζήτηση δεν υπακούουν στη νοσταλγία του παρελθόντος.

γ) η αυθεντικότητα: το έθιμο ζει και συνεχίζει χωρίς τη χορηγία, τη δωροθεσία, το σπόνσοριγκ κανενός. Ούτε ο Δήμος Αιανής ούτε άλλη κρατική ή ιδιωτική εταιρία ούτε πολιτιστικοί σύλλογοι κλπ έχουν παρεμβεί, για να το νοθεύσουν. Ό,τι συμβαίνει, λύνεται κατόπιν συζήτησης μεταξύ των καβαλάρηδων και παρά τις δυσκολίες συνεννόησης μεταξύ τους πάντα βρίσκονται οι άκρες. Θα μιλούσαμε για ένα σπάνιο κι ανόθευτο κύτταρο Δημοκρατίας.

δ) το πηγαίο κέφι: το κρασί, το ρακί και ο καπνός δε σταματούν μέρα –νύχτα ούτε και τα όργανα. Οι καλλιτέχνες, παρ’ ότι καλοί μουσικοί, δεν είναι επαγγελματίες ή, καλύτερα, δεν παίζουν με λεφτά, αλλά βιώνουν τη στιγμή. Κι όλοι οι καλεσμένοι χορεύουν και τραγουδούν τραγούδια του χωριού με το τοπικό τους ιδίωμα. Έτσι κι αλλιώς εκεί ποτέ δεν χρησιμοποιούν την αθηναϊκή νόρμα της ελληνικής γλώσσας.

Είστε, λοιπόν, καλεσμένοι από τους καβαλάρηδες, να παρακολουθήσετε, να συμμετέχετε στη φετινή πορεία, να καταγράψετε, να φιλμάρετε, να ρωτήσετε, να καβαλήσετε, να δείτε, να πιείτε και να νιώσετε, πριν έρθουν οι χορηγοί, τα φράγματα και οι παραμορφωμένοι της πόλης.

και