ΔΙΑΦΗΜΙΣΟΥ >>> WWW-SEARCH

Γράφει ο Γιάννης Μήτσιος,

Πολιτικός Επιστήμων του Πανεπιστημίου Νortheastern της Βοστώνης

Με την είσοδό μας στον 21^ο αιώνα, η διεθνής κοινότητα φάινεται ότι έχει εισέλθει σε μια παρατεταμένη κρίση με κύρια χαρακτηρηστικά της την αστάθεια, την έντονη νευρικότητα, την πολυπολικότητα αλλά και τις πιο σύνθετες σχέσεις μεταξύ κρατών, οικονομιών, κοινωνιών και θρησκειών οι οποίες καλούνται να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες της παγκοσμιοποίησης αλλά και στην κάλυψη εκείνου του κενού που δημιουργήθηκε με το τέλος του ψυχρού πολέμου και την δεκαετή περίπου διάλυση του αντίπαλου δέους του ανατολικού μπλοκ.

Η νέα εποχή αναζητά νέες λύσεις στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει και δεν είναι και λίγες. Μια ματιά μόνο στον παγκόσμιο χάρτη και τις πολιτικοοικονομικές εξελίξεις που λαμβάνουν χώρα τελευταία είναι χαρακτηρηστική του παγκοσμίου κλίματος που διαμορφώνεται.

Με αφορμή την πρόσφατη κρίση στις Σινοαμερικανικές σχέσεις, που μόλις τώρα ξεκίνησε με άγνωστες συνέπειες για το μέλλον μιας και η υπόθεση δεν θα λήξει τόσο γρήγορα και βελούδινα, βλέπουμε ότι οι πρωταγωνιστες στη διεθνή σκηνή διατελούν σε σύγχηση, ένταση και εκνευρισμό μέσα σε ένα κλίμα φόρτισης και επικίνδυνης ρευστότητας.

Από την Ασία η αστάθεια

Δεν είναι τυχαίο που η αντιπαράθεση για την ώρα σε παγκόσμιο επίπεδο περνά στην Ασία μιας και εκεί η Αμερική παίζει το μέλλον της. ΄Ετσι λοιπόν, έχει ξεκινήσει άτυπα ένας ψυχρός πόλεμος μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας, η Κίνα συμμαχεί με την Ρωσία και την Ινδία να έχει καλυμμένα τα νώτα της, οι δύο Κορέες εισέρχονται σε φάση επικίνδυνη μιας και οι ΗΠΑ δεν ευνοούν την επανένωση, με μια Ιαπωνία που σπαράσεται από πολιτικές και οικονομικές αναταράξεις χωρίς στρατιωτική δύναμη και άτολμη εξωτερική πολιτική. Λίγο πιο κάτω η Ινδονησία έχει αναλωθεί στις εσωτερικές της θρησκευτικές και κοινωνικές συγκρούσεις με τους ανερχόμενους Ισλαμιστές και την εντεινόμενη αγωνία των αμερικανών αν μαζί με τις ασταθείς εσωτερικά Φιλιππίνες και την Ταϊλάνδη θα αντέξουν το νέο γεωστρατηγικό περιβάλλον που διαμορφώνεται μιας και τις θάλασσές τους διέρχεται οτιδήποτε κατευθύνεται στη Κορέα την Ιαπωνία και το Βόρειο Ειρηνικό, περιοχές αμερικανικής επιρροής και στρατηγικών συμφερόντων. Εκείνο όμως που δεν περίμεναν οι ΗΠΑ ήταν η μη συγκατάθεση των ευρωπαικών χωρών στην αποστολή στρατιωτικού υλικού όπως τα υποβρύχια και τα αντιτορπιλικά κλασης Κιντ, κίνηση που θα αναγκάσει τις ΗΠΑ να αντιληφθούν την έννοια του συμβιβασμού και την αποδοχή της πολυπλοκότητας και πολυπολικότητας δύναμης και επιρροής στην περιοχή.

Η Ασιατική ήπειρος όμως γεννά και άλλες εστίες κρίσεις και ανεπούλωτες πληγές από τον Καύκασο,Τσετσενία, το Κουρδιστάν, το Ιράκ, το Αφγανιστάν και τη Μέση Ανατολή που οδηγείται σε αδιέξοδα με απρόβλεπτες αναφλέξεις ίσως ανεξέλεγτες αλυσιδωτές αντιδράσεις και τις τοπικής κλιμακας συρράξεις που θέτουν την παγκόσμια σταθερότητα σε κίνδυνο και την περιφερειακή ασφάλεια σε μεγάλες αναταράξεις στοιχεία που πρέπει να προσεγγισθούν με πολύ προσοχή από τις μεγάλες δυνάμεις που μάλλον δύσκολα θα αναμιχθούν μιας και μέχρι τώρα όπου αναμίχθηκαν προέκυψαν περισσότερα προβλήματα με κλασσική περίπτωση αυτή των Βαλκανίων.

Ευρωαμερικανικές σχέσεις και Ρωσία

Η επιδείνωση των αμερικανοσινοικών σχέσεων σε συνδυασμό με τις εξελίξεις στην ευρωπαϊκή ήπειρο δεν αφήνουν καμμιά αμφιβολία ότι μπαίνουμε σε μια “περίεργη φάση” των ευρωατλαντικών σχέσεων. Κύκλοι του αμερικανικού κατεστημένου όπως το Συμβούλιο Εξωτερικής Πολιτικής (Council of Foreign Relations ) ¹ που εκδίδει και το ομώνυμο περιοδικό που είναι η ναυαρχίδα της εξωτερικής πολιτικής που χαράσσουν οι ΗΠΑ αναφέρει στο τελευταίο του τεύχος την ανάγκη συνύπαρξης της Ευρώπης και των ΗΠΑ, και ότι έχει ανάγκη ο ένας τον άλλον θέτοντας το ερώτημα άν θα αντέξει η Ατλαντική Συμμαχία. Ο Ουίλιαμ Γουάλας από το London School of Economics, τονίζει ότι οι ΗΠΑ και η Ευρώπη θα πρέπει να αναγνωρίσει ο ένας τον άλλον ως στρατηγικό εταίρο και πολύ περισσότερο η Αμερική θα πρέπει να επιτρέψει στην Ευρώπη να έχει λόγο σε κύρια πολιτικά, στρατιωτικά και οικονομικά θέματα.Διότι όπως υποστηρίζει κανένας από τους δύο δεν μπορεί να χειριστεί μόνος του σοβαρά προβλήματα όπως η ανατολική Μεσόγειος, ο Καύκασος, η ευρύτερη Μέση Ανατολή, το οργανωμένο έγκλημα,το ξέπλυμα χρήματος, η διακίνηση ναρκωτικών και η απαραίτητη συνεργασία στην διεύρυνση της ΕΕ και του ΝΑΤΟ.

Και το “καλόπιασμα” των Αμερικανών για την Ευρώπη συνεχίζεται από το έγκυρο περιοδικό από τον Άντονυ Μπλίνκεν του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών ο οποίος υποστηρίζει ότι οι διαφορές των ΗΠΑ με την ΕΕ είναι φαινομενικά μεγάλες αλλά στην ουσία υπάρχει μεγαλύτερη σύγκλίση πολιτισμική, οικονομική και στρατηγική καλώντας όμως και τις ΗΠΑ να “νερώσουν το κρασί τους” σε θέματα διαχείρισης υπαρκτών διαφωνιών πρωτού επεκταθούν. Και αυτές οι διαφορές δεν είναι άλλες από τις εμπορικές (μεταλλαγμένα, καθεστώς εμπορίου μπανάνας, αμερικανικό βοδινό κλπ) και πολιτικές όπως η αντιπυραυλική ομπρέλλα, η θανατική καταδίκη στις ΗΠΑ, το περιβάλλον, η χρήση ναρκών και άλλα. ².

Τα πράγματα όμως δεν φαίνεται να είναι τόσο απλά μιας και οι πολιτισμικές ευαισθησίες και διαφορές είναι πιό βαθιές από ότι φαίνεται. Την παραπάνω τοποθέτηση έρχεται να ενισχύσει και ο Διευθυντής σύνταξης του Νιούσγουικ Μάρκους Μάμπρι, ο οποίος κρούει τον κώδωνα του κινδύνου προς τις ΗΠΑ, για το όλο και αυξανόμενο χάσμα μεταξύ των πολιτικών, κοινωνικών και πολιτισμικών αξιών της με εκείνες της Ευρώπης το οποίο μπορεί να υπονομεύσει την Ατλαντική Συμμαχία και ίσως μια μέρα την παγκόσμια πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ.Η Ευρώπη μπορεί να αποτελέσει μια ελκυστική ενναλακτική παγκόσμια επιλογή κάτι που δεν κατάφερε ο ανταγωνιστής των ΗΠΑ η πρώην Σοβιετική ΄Ενωση καταλήγει ο Μάμπρι.³ ΄Οπως φυσικά και η όλο και αυξανόμενη χειραφέτηση της ΕΕ από τις ΗΠΑ στις σχέσεις της με Ρωσία, Κίνα, Αραβικό κόσμο και οι αποστάσεις σε ποικίλα θέματα δεν αφήνουν πολλά περιθώρια σύγκλισης.

Το ανησυχητικό βέβαια για την Ευρώπη είναι η όλο και αγωνιώδη αναζήτηση της Ευρωπαϊκής ταυτότητας και το ευρωπαϊκό μελλοντικό της όραμα και γίγνεσθαι. Οι εσωτερικές πολιτικές εντάσεις και προβλήματα κυρίως στη Μεγάλη Βρεττανία με την κτηνοτροφία της στο χείλος, τις τεράστιες κοινωνικές ανισότητες και η σύγκρουση των εργατικών μέσω του Economist με την ανερχόμενη Ιταλική δεξία του Μπερλουσκόνη σε συνδυασμό με την κρίση ταυτότητας της Γαλλικής αριστεράς του Ζοσπέν και την αινιγματική οικονομική πορεία της γερμανικής οικονομίας αλλά και την επιβράδυνση της ευρωπαϊκής οικονομίας γενικότερα, γεννούν περισσότερη περίσκεψη και προβληματισμό για το μέλλον⁴.

Ο ρόλος της Ρωσίας επανέρχεται πρωταγωνιστικός σιγά-σιγά και με προσεκτικά βήματα μιας και φαίνεται ότι έχει μεγαλύτερο βάθος κινήσεων και ευελιξίας στη στρατηγική της από τις ΗΠΑ για την ώρα. Οι ομαλές της σχέσεις με την Ευρώπη και ιδιαίτερη με τη Γερμανία,, η ενίσχυση των δεσμών της με Κίνα, Ινδία και Ιράν αλλά και η επιστροφή της στο μεγάλο παιχνίδι των πετρελαίων της Κασπίας, την μεσολάβηση της στη Μέση Ανατολή και στα Βαλκάνια αλλά και τη σθεναρή και στιβαρή εσωτερική διακυβέρνηση από τον Πούτιν δείχνουν ότι παραμένει ενεργός διεθνής πρωταγωνιστής.

Τι κάνει η Αμερική;

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο δεν θα πρέπει να υποτιμήσουμε τον καθοριστικό ρόλο των ΗΠΑ που είναι και παραμένει η μοναδική υπερδύναμη και ίσως ο παγκόσμιος ηγεμόνας, για πόσο ακόμη άγνωστο αλλά για την ώρα με τον οικονομικό, στρατιωτικό και τεχνολογικό μηχανισμό που διαθέτει έχει την πρωτοκαθεδρία. Θα πρέπει να σημειώσουμε όμως και μια προσεκτική προσέγγιση της προεδρίας Μπους αυτές τις πρώτες 100 μέρες της διακυβέρνησης στα εξωτειρκά ζητήματα, σε αντίθεση με τις ατέλειωτες ρητορείες και ατυχείς παρεμβάσεις του διδύμου Κλίντον – Ολμπράιτ. Η κυβέρνηση Μπους από ότι φαίνεται μαζεύει τα σπασμένα των προηγουμένων στα Βαλκάνια,και τη Μέση Ανατολή, ξεκαθαρίζει τις σχέσεις της με την Ασία και επιλέγει την Αμερικανική ήπειρο για την οικονομική της μονοκρατορία στο δυτικό ημισφαίριο μετά την πρόσφατη συνάντηση του Κεμπέκ ενισχύοντας την παγκοσμιοποίηση όσο μπορεί μέσω της απελευθέρωσης του διεθνούς εμπορίου και την επιβολή φιλελεύθερων οικονομικών πολιτικών.

Πολύ εύστοχα χαρακτήρισε ο πρώην πρωθυπουργός της Ρωσσίας Γεβγένι Πριμακόφ, στην Αθήνα, στο πρόσφατο συνέδριο του Economist, την αμερικανική εξωτερική πολιτική ως επιλεκτική απομόνωση (selective isolationism). Η αντοχή βέβαια αυτής της πολιτικής θα δοκιμαστεί αργά ή γρήγορα στην πράξη ιδιαίτερα πρώτον στην αναπόφευκτη αλλαγή του status quο των Βαλκανίων, δεύτερον στην κατάσταση των φιλοαμερικανικών αραβικών καθεστώτων που αν ανατραπούν ή εισέλθουν σε εσωτερική αστάθεια απόρροια των Ισραηλινοπαλαιστινιακών σχέσεων θα αποτελέσουν εφιάλτη για τις ΗΠΑ και την παγκόσμια οικονομία, τρίτον στο πρόγραμμα της αντιπυραυλικής ασπίδας NMD και τέταρτον στην Ασία.

Δεν θα πρέπει να υποτιμηθεί και η εσωτερική διάσταση της υπερδύναμης με όλο και διευρυμένα τα κοινωνικά χάσματα, η αποτυχία του πολυπολιτισμικού μοντέλου, οι έντονες δημογραφικές ανακατατάξεις, η παιδεία του αμερικανικού λαού και η κόπωση της αμερικανικής οικονομίας αλλά και η δοκιμασία της αμερικάνικης δημοκρατίας που μετατράπηκε σε ολιγαρχία των εχόντων και τη συμμετοχή στις εκλογές μειοψηφίας που ζήσαμε πρόσφατα όλοι στοιχεία που την κάνουν ακόμη πιο ευάλωτη στην παγκόσμια σκακιέρα.

Το ερώτημα που προκύπτει από τα παραπάνω σε συνδυασμό με πολλές άλλες μορφές παγκόσμιας αναρχίας είναι αν ο κόσμος κινείται σε τροχιά χάους ή ελεγχόμενων κρίσεων. Τα στοιχεία , τα ερωτηματικά και οι προβληματισμοί είναι πάρα πολλά και η απάντηση δύσκολη. Οι τάσεις όμως της διεθνούς κατάστασης μάλλον καλλιεργούν απαισιόδοξα μυνήματα παρά θετικές προοπτικές.

Οι μικροί και ξεχασμένοι πόλεμοι στην Αφρική (Μπουρούντι, Κονγκό,Κεντρική Αφρική, Τσάντ, υποσαχάρια Αφρική, Ρουάντα, οι εύθραυστες Ουγκάντα και η Ακτή του Ελεφαντοστού,και η Σομαλία,)στην Ασία, από το Αφγανιστάν μέχρι και την Ινδονησία και στις ζώνες που είναι κάτω από τον έλεγχο των εμπόρων ναρκωτικών, στις Ανδεις και τη λεκάνη του Αμαζονίου (Κολομβία, Περού, Βολιβία,Βραζιλιάνικη Αμαζονία...) της Λατινικής και Νοτίου Αμερικής είναι τα πρώτα χαρακτηρηστικά παραδείγματα ενός νέου διαχωρισμού ανάμεσα σε έναν “άχρηστο κόσμο”, η σταθερότητα του οποίου δεν δικαιολογεί το θάνατο ούτε ενός δυτικού στρατιώτη, και σε ένα “χρήσιμο κόσμο” στον οποίο επικεντρώνεται το ενδιαφέρον των ισχυρών.⁵

Οι περισσότερες περιφερειακές και τοπικές συρράξεις έχουν να κάνουν σηνήθως με την διανομή και κατανομή των ενεργειακών πόρων αλλά και τις αποκατασταθείσες γεωγραφικές αδικίες που άφησε πίσω της η αποικιοκρατία και η διάλυση των πάσης φύσεων αυτοκρατοριών. Παραμένουν όμως και άλλες σοβαρές αιτίες που απειλούν την παγκόσμια σταθερότητα όπως είναι το διογκούμενο χάσμα μεταξύ Βορρά – Νότου,οι μεταδοτικές ασθένειες, η αστικοποίσηση εκατομμυρίων ανθρώπων σ΄όλο τον πλανήτη, η καταστροφή του περιβάλλοντος , η ολοένα διευρυνόμενη έλλειψη νερού, ενεργειακών πηγών και ο έλεγχος της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας από πολυεθνικές, οι σύγχρονοι φεουδάρχες που γράφει ο Ρόμπερτ Κάπλαν ( από τις 100 μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου οι 51 ανήκουν σε επιχειρήσεις και όχι σε κράτη και επίσης οι διακόσιες μεγαλύτερες εταιρείες στον κόσμο ελέγχουν το 28% της παγκόσμιας οικονομικής δραστηριότητας και οι πεντακόσιες μεγαλύτερες το 70% του παγκόσμιου εμπορίου)!!!.⁶

Και δεν είναι μόνο αυτά. Ο ολοένα και αυξανόμενος κίνδυνος εθνικών, πολιτισμικών και θρησκευτικών συγκρούσεων με την ανάγκη για αυτοδιάθεση και διαχωρισμό εθνικών ομάδων θα οδηγήσει την παγκόσμια σταθερότητα σε χάος. Αξίζει να σημειώσουμε ότι 2.500 εθνότητες και εθνικές ομάδες ζουν σε 150 πολυεθνικά κράτη !!! Πόσο θα αντέξει άραγε η διατήρηση αυτοτελών κρατών, το απαραβίαστο των συνόρων και οι ανθρωπιστικές επεμβάσεις σε κυρίαρχα κράτη για την αυτοδιάθεση λαών πχ. Γιουγκοσλαβία;

Οι δυτικές και οι εύπορες κοινωνίες παραμένουν ευάλωτες στα δικά τους αδιέξοδα. Απειλούνται από την βιολογική, τεχνολογική και παραδοσιακή τρομοκρατία. Το έγκλημα στις φτωχογειτονιές, τα ναρκωτικά, τους μετανάστες, η ανεργία και η κοινωνική εξαθλίωση ταλανίζουν τους κατοίκους των δυτικών δημοκρατιών. Στη Βρετανία για παράδειγμα πέντε εκατομμύρια Βρετανοί βρίσκονται σε καθεστώς απόλυτης φτώχειας.Περίπου οι μισές γυναίκες είναι εργαζόμενες μερικής απασχόλησης. Το ένα τέταρτο των παιδιών ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Η Βρετανία έχει τα περισσότερα φτωχά παιδιά από όλες τις βιομηχανικές χώρες.⁷

Η παγκοσμιοποίηση και η νέα οικονομική πλανητική τάξη πραγμάτων, οδηγεί σε σύγχρονους ολοκληρωτισμούς και συνιστά την ολοκλήρωση του οικονομισμού, του “ασύλληπτου που γεννιέται που γεννιέται μπροστά στα μάτια μας” :του “παγκόσμιου ανθρώπου”, δηλαδή του υπανθρώπου, άδειο από πολιτισμό, από νόημα και από τη συνείδηση του άλλου σε συνδυασμό με την αμφισβήτηση του κράτους πρόνοιας, και γενικότερα του κράτους, γεγονός που μπορεί να σημάνει το τέλος της πολιτικής και της κοινωνίας (βλ.την κρίση στην Ελλάδα για το ασφαλιστικό) αλλά και της γενικευμένης καταστροφής των πολιτισμών Βορρά – Νότου από τον οδοστρωτήρα της επικοινωνίας, της εμπορευματοποίησης και της τεχνολογίας. Η παγκοσμιοποίηση σκότωσε την εθνική αγορά που είναι μια από τις βάσεις της κυριαρχίας του κράτους- έθνους. Τα κράτη δεν έχουν πια τα μέσα να αντισταθούν στις αγορές.⁸ Δεν είναι τυχαία λοιπόν τα φαινόμενα βίας και αμφισβήτησης στο Σιάτλ, το Νταβός, το πόρτο Αλέγκρε την Πράγα και το Κεμπέκ που εκφράζουν την εντεινόμενη ανησυχία, αγωνία, φόβο και απελπισία στη νέα παγκόσμια οικονομική τάξη.

Σ΄αυτή την επερχόμενη παγκόσμια αναρχία ο κόσμος της διανόησης, της πολιτικής αλλά και της οικονομίας καλείται να παράγει σκέψη, ιδέες και να βρει λύσεις. Η επιστροφή στην πολιτική, η κοινωνική ευθύνη του επιχειρηματικού κόσμου σε συνδυασμό με την προβολή των παγκόσμιων αξιών, αρχών και θέσεων του ελληνικού πνεύματος που είναι επίκαιρο από την αρχαιότητα έως σήμερα μπορούν να συνεισφέρουν στην παγκόσμια κοινότητα προτάσεις διεξόδου από τα ναρκοθετημένα αδιέξοδα που έχει εισέλθει. Στη σύγχρονη κοινωνία, που βασίζεται στην τεχνολογία, η αυθεντικότητα της σκέψης έχει τεράστιες δυνατότητες θα γράψει στο τελευταίο του βιβλίο ο Έρικ Χομσμπάουμ⁹.

ΔΙΑΦΗΜΙΣΟΥ >>> WWW-SEARCH