|
Γρεβενά 21/3/00
Δεκαεννέα πέτρινα γεφύρια στο νομό Γρεβενών, αντιστέκονται
ακόμη στη φθορά του χρόνου και παραμένουν ένας πραγματικός θησαυρός
Καθένα από τα δεκαεννέα πέτρινα γεφύρια, που σώζονται τα περισσότερα σε πολύ καλή κατάσταση, αποτελεί και ένα ζωντανό μνημείο τέχνης για το νομό Γρεβενών, που είχε και έχει την ευτυχή συγκαιρία, να είναι σταυροδρόμι τριών γεωγραφικών περιοχών, της Μακεδονίας, της Θεσσαλίας και της Ηπείρου. Σε κάθε πέτρινο γεφύρι υπάρχει και ένας θρύλος και μια ιστορία που θυμίζει μίαν άλλη εποχή, μία εποχή όπου παρά τα δύσκολα χρόνια, οι κάτοικοι της περιοχής είχαν δέσει τις τύχες τους γύρω από την κατασκευή των γεφυριών. Είναι χαρακτηριστικό ότι όταν η περιοχή ήταν σκλαβωμένη από τους Τούρκους, οι κάτοικοί της είχαν διατηρήσει αναλλοίωτο τον Ελληνισμό, τη θρησκεία και την παράδοση, χάρις στα πέτρινα αυτά γεφύρια, τα οποία αποτελούσαν τον συνδετικό κρίκο των σκλαβωμένων Ελλήνων της Μακεδονίας, της Θεσσαλίας και της Ηπείρου. Στην περίοδο της Τουρκοκρατίας τα πέτρινα γεφύρια συντέλεσαν σημαντικά στην ανάπτυξη της περιοχής, όπως επίσης και στη διάδοση των επαναστατικών ιδεών και την ανταλλαγή των πολιτιστικών στοιχείων των περιοχών, καθώς ήταν απ’ αυτά περνούσαν όλες οι κύριοι δίοδοι, μεταξύ της ελεύθερης και της σκλαβωμένης Ελλάδας. Ήταν η εποχή όπου τα καραβάνια των εμπόρων από την Ήπειρο τη Μακεδονία και τη Θεσσαλία διακινούσαν μέσω των δεκαεννέα πέτρινων γεφυριών, τόσο την πραμάτεια τους όσο και τα μηνύματα του απελευθερωτικού αγώνα, παρά το γεγονός ότι οι Τούρκοι σε πολλά απ’ αυτά είχαν εγκατεστημένη μόνιμη φρουρά. 
Τα πέτρινα γεφύρια των Γρεβενών ήταν σε μεγάλα μονοπάτια και στρατηγικά σημεία του νομού, γεγονός που αποδεικνύει ότι η κατασκευή τους και το κτίσιμο δεν ήταν τυχαία. Σε ότι αφορά την τεχνική κατασκευής αυτή είναι άξια θαυμασμού και συναγωνίζεται την τεχνική των γεφυριών της Ηπείρου, καθώς οι ντόπιοι μάστορες είχαν δώσει τον καλύτερο εαυτό τους. Ακόμη και σήμερα τα γεφύρια αυτά, που κτίστηκαν σε βαθιές χαράδρες και σημεία, προκαλούν δέος στον επισκέπτη, για την απαράμιλλη τεχνική τους η οποία είναι διαφορετική σε κάθε περίπτωση. Έτσι διακρίνουμε πολλών ειδών γεφυριών, από μονότοξα, δίτοξα και τρίτοξα, μέχρι και πεντάτοξα. Κύριο χαρακτηριστικό των περισσότερων πέτρινων γεφυριών ο Βενέτικος, ο μεγαλύτερος παραπόταμος του Αλιάκμονα και από τους ομορφότερους της Ελλάδας, ο οποίος συγκεντρώνει τα νερά από τα ρυάκια και τα μικρά ποτάμια από το Δοτσικό, τη Σμίξη, τη Σαμαρίνα, την Κρανιά και το Περιβόλι. Σε όλη του διαδρομή μέσα από τη γρεβενιώτικη Πίνδο ο Βενέτικος ποταμός, με τα δώδεκα από τα δεκαεννέα γεφύρια που σώζονται, περνά από φαράγγια και απείρου κάλλους φυσικές ομορφιές, οι οποίες αν δεν υπήρχαν τα γεφύρια αυτά δύσκολα θα τις γευόταν ο επισκέπτης. Παρότι μέχρι σήμερα τα πέτρινα γεφύρια των Γρεβενών αφέθηκαν στη μοίρα τους, καθώς δεν έγινε κάτι σημαντικό ώστε να διατηρηθούν και προπαντός να αξιοποιηθούν, εντούτοις αποτελούν πόλο έλξης επισκεπτών, κυρίως λόγω και των αποδράσεων που έχει καθιερώσει το γραφείο Οικοτουρισμού του νομού. Η προσπάθεια της νομαρχιακής αυτοδιοίκησης Γρεβενών να δεσμεύσει κάποια κονδύλια από τα κοινοτικά προγράμματα για την προστασία, αλλά και την αξιοποίηση τους δεν έχει αποδώσει ακόμη καρπούς, παρότι για μερικά γεφύρια ο χρόνος είναι αδυσώπητος. Το γεφύρι του Αζίζ Αγά στο Τρίκωμο Γρεβενών, που είναι το μεγαλύτερο σε ύψος στη Δυτική Μακεδονία, με μία μεγάλη καμάρα που φθάνει στα 15 μέτρα ύψος και δύο μικρότερες αριστερά και δεξιά, αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα, όπως προβλήματα αντιμετωπίζει και το μονότοξο γεφύρι μεταξύ Προσβόρου και Αλατόπετρας, με τους σπάνιους σταλακτίτες μήκους 15-20 εκατοστών, μετά τις ζημιές που έχει υποστεί από τους Αλβανούς λαθρομετανάστες που το χρησιμοποιούν στο πέρασμά τους για την ενδοχώρα. 
Σιγά-σιγά όμως χάνονται και οι θρύλοι και οι ιστορίες για τα περισσότερα γεφύρια, όπως το γεφύρι του Πασά, στον Αλιάκμονα ποταμό, στα σύνορα Γρεβενών-Κοζάνης, που ήταν το μεγαλύτερο γεφύρι της Δυτικής Μακεδονίας, πριν ανατιναχθεί στις 14 Απριλίου 1941 από τους Άγγλους για να μην περάσουν οι Γερμανοί. Για το γεφύρι αυτό επικρατούσε ο μύθος της ανθρωποθυσίας, όπου με μαρτυρίες της εποχής «ου προυτουμάστουρας του γκιουφύρ’ στοίχειουσι τ’ γυναίκα τ’», ενώ στο γεφύρι του Ζιάκα, που κτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα, η ιστορία θέλει να έγινε σ’ αυτό, όπως δείχνουν και αρκετοί παλιοί τάφοι που βρέθηκαν κοντά σ’ αυτό, να έγινε μία από τις ιστορικές μάχες μεταξύ του Γιαννούλα Ζιάκα, αδελφού του θρυλικού Θόδωρου Ζιάκα, και των Τούρκων. Οι ιστορίες όμως δεν τελειώνουν εδώ και είναι πολλαπλάσιες από τα γεφύρια, όπως σο γεφύρι της Πραμόριτσας, στο Κληματάκι Γρεβενών, που λέγεται ότι κτίστηκε με έξοδα ενός μεγάλου τσέλιγκα στο σημείο όπου έχασε τη ζωή της η μονάκριβη κόρη του, μετά από κατεβασιά του ποταμού, ενώ το «πέτρινο γεφύρι» ή «το γεφύρι του γκαβού» ανάμεσα στο Πρόσβορο και την Αλατόπετρα λέγεται ότι πήρε το όνομα από κάποιον τυφλό που σκότωσαν στο σημείο αυτό. Κάθε γεφύρι έχει τη δική του ιστορία όπως και το γεφύρι του Σπανού, στο μονοπάτι Γρεβενών-Μετσόβου, όπου λέγεται ότι υπήρχε ένα φυλάκιο και ένα χάνι που διανυχτέρευαν τα καραβάνια που πήγαιναν στα Γιάννενα και τη Θεσσαλονίκη, ενώ στο γεφύρι του Αζίζ Αγά, κάτω από το μεγάλο τόξο και ακριβώς στο κέντρο της καμάρας βρίσκεται ένα καμπανάκι, το οποίο με τα χτυπήματά του προειδοποιούσε τους περαστικούς για το κίνδυνο που διέτρεχαν από τους ισχυρούς ανέμους που έπνεαν, καθώς το ύψος της καμάρας είναι πολύ μεγάλο. Τα ονόματα των πέτρινων γεφυριών συσχετίζονται με την τοποθεσία, την ιδιαιτερότητα που έχουν, τον χρηματοδότη τους και τον κατασκευαστή τους, ενώ η χρονολογία κατασκευής των είναι άγνωστη, καθώς δεν υπάρχουν καταγραμμένες μαρτυρίες, γεγονός που ακόμη και τώρα μπορούν να αποτελέσουν πηγή μελέτης για τους σύγχρονους μελετητές. |
