ηλεκτρονική εφημερίδα
www.fora.gr/grevena
Ανήμερα Πρωτοχρονιάς θα αναβιώσουν και πάλι στα χωριά των Γρεβενών: Άγιο Γεώργιο, Αμυγδαλιές και Μεγάλο Σειρήνι τα περίφημα "Ρουγκατσάρια", ένα έθιμο που παραμένει αναλλοίωτο στο χρόνο και που χάνεται στα βάθη των αιώνων.
Τα “Ρουγκατσάρια” των Γρεβενών κυριάρχησαν στην εποχή της Τουρκοκρατίας, όπου και μετατράπηκαν από ένα ειδωλολατρικό κυρίως έθιμο, σε μία χριστιανική τελετή, η οποία έδινε την ευκαιρία σε μικρούς και μεγάλους με τον ερχομό της νέας χρονιάς, να ξεχύνονται στους δρόμους και τις εκκλησίες και να διατηρούν ταυτόχρονα με το κέφι, το χορό, το τραγούδι και τα παραδοσιακά κάλαντα, την πίστη τους στο χριστιανισμό και την ελευθερία της πατρίδος.
Τα "Ρουγκατσάρια" αποδείχθηκαν επί Τουρκοκρατίας το καλύτερο μέσο επικοινωνίας των σκλαβωμένων Ελλήνων, αφού οι κάτοικοι της περιοχής κατόρθωναν με τον τρόπο αυτό να περνούν κυριολεκτικά κάτω από τη “μύτη” των Τούρκων, που έβλεπαν το έθιμο ως θέαμα και μόνο, τα μηνύματα του απελευθερωτικού αγώνα και της χριστιανικής πίστης.
Τα “Ρουγκατσάρια” για να συσφίξουν τις σχέσεις με τους υπόλοιπους Έλληνες των γύρω χωριών, οργάνωναν την ημέρα της πρωτοχρονιάς ακόμη και εικονικές μάχες στα όρια των οικισμών, όπου αντί να φιλονικούν μεταξύ τους, όπως τουλάχιστον έδειχναν ... στο άγρυπνο μάτι των Τούρκων, αντάλλασσαν ιδέες και σχέδια για τον απελευθερωτικό αγώνα και φυσικά είχαν μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία για να τα πουν ανενόχλητα.
Σήμερα στον Άγιο Γεώργιο Γρεβενών, όπου το έθιμο έ σταμάτησε καθόλου τα “Ρουγκατσάρια” ξεκινούν τις προετοιμασίες από τις πρώτες πρωινές ώρες της Πρωτοχρονιάς, όπως και στα δύσκολα χρόνια και αφού ντυθούν με τις παραδοσιακές στολές, πολλές από τις οποίες σώζονται ακόμη από την τουρκοκρατία παίρνουν την ευχή των γονιών τους ξεκινούν για το σημείο της "μάζωξης" απ' όπου όλοι μαζί μετά πάνε για προσκύνημα στην Παναγία της εκκλησίας του συντοπίτη τους νεομάρτυρα Αγίου Γεωργίου.
Μετά την ευλογία τους ξεκινούν το ξέφρενο γλέντι, στα χνάρια των προπάππων τους, με πρώτο σταθμό το Κληματάκι, όπου από σπίτι σε σπίτι ψάλλουν τα κάλαντα της πρωτοχρονιάς και στη συνέχεια ξαναγυρίζουν στο χωριό τους όπου πάλι από σπίτι σε σπίτι μεταφέρουν το χαρμόσυνο μήνυμα της πρωτοχρονιάς.
Δεν είναι όμως μόνο τα “Ρουγκατσάρια” που γλεντούν την ημέρα της πρωτοχρονιάς, γλεντούν όλοι οι κάτοικοι των χωριών που επισκέπτονται και μικροί και μεγάλοι, άντρες και γυναίκες συμμετέχουν με τον ίδιο ρυθμό σ' αυτό το ατελείωτο πανηγύρι. Για τον Άγιο Γεώργιο και το Κληματάκι δεν υπάρχει ανήμερα πρωτοχρονιάς κλειστή πόρτα σε κανένα σπίτι και τα Ρουγκατσάρια περνούν απ' όλα, όπου η νοικοκυρά έχει το τραπέζι γεμάτο με χριστουγεννιάτικες λιχουδιές, ενώ μετά το τέλος της περιπλάνησης “Ρουγκατσάρια” και κάτοικοι του χωριού ξεχύνονται στην πλατεία του χωριού για το ατέλειωτο γλέντι.
Τα “Ρουγκατσάρια” των Γρεβενών φημίζονται για τον αυθορμητισμό τους και τη συνέπειά τους. Τίποτα δεν είναι σκηνοθετημένο, αλλά και τίποτα δεν αφήνεται στην τύχη του και οι "Φουστανελάδες" με τα "σιγκούνια" τους, οι "Κουδουνάδες" με τα κουδούνια, ο Αρκουδιάρης με την αρκούδα του, ο Καμηλιέρης με την καμήλα, ο γαμπρός με τη νύφη, θα πρέπει την ημέρα της Πρωτοχρονιάς, όπως ακριβώς έκαναν πριν από χρόνια οι παππούδες και οι πατεράδες τους, να μεταφέρουν το γλέντι και τη χαρά από άκρη σε άκρη και φυσικά να μην ξεχάσουν να πάνε και στο τελευταίο σπίτι και να ψάλλουν και το ανάλογο τραγούδι.
Για κάθε σπίτι υπάρχει και ένα τραγούδι: "Εδώ σε τούτη την αυλή τη μαρμαροστρωμένη, εδώ έχουν χίλια πρόβατα και πεντακόσια γίδια...", τραγουδούν για τους "τσελιγκάδες" του χωριού και για το σπίτι που έχει γιο για παντρειά τραγουδούν το: "Κίνησε ο νιός ο νιούτσικος να παν να τον αρραβωνιάσουν...".
Στο σπίτι που έχουν ξενητεμένους τραγουδούν το “Ξενητημένο μου πουλί, και παραπονεμένο, η ξενητιά σι χαίρεται, κι εγώ έχω τον πόνο...”, στου παπά το σπίτι το “κάτω στον κάμπο τον τρανό, στα πράσινα λιβάδια, εκεί κοιμάται Δέσποτας με τα χαρτιά στα χέρια...”, στο δάσκαλο του χωριού το “γραμματικός εκάθονταν σ’ ένα ψηλό σαράϊ, μον’ έγραφε κοντίλιαζε με τρίχρωμη μελάνι ...”, και στου προέδρου το σπίτι το “Αφέντη μου πρωτύτερε και πρωτοτιμημένε, πρώτα σε τίμησε ο Θεός και δεύτερο ο κόσμος ...”
Αφού τραγουδήσουν το ανάλογο τραγούδι σε κάθε σπίτι και γευτούν τις λιχουδιές της νοικοκυράς, ζητάνε από ... τον αφέντη του σπιτιού να τους ασημώσει, πάλι με τραγούδι. "Κέρνα-τα αφέντη μ' κέρνα-τα τα λασποπατημένα και βάλε το χεράκι στον αργυρό τον τζέπι. Αν έχεις γρόσια δόσμαστα, φλουριά μην τα λυπάσαι...", και φυσικά κανείς δεν τους χαλάει το χατίρι γιατί ξέρουν ότι τα... γρόσια πάνε για ιερό σκοπό και για έργα του χωριού τους.
Ακόμη όμως και όταν φεύγουν από το σπίτι για να πάνε σε άλλο τα “Ρουγκατσάρια” δεν ξεχνούν τη φιλοξενία που τους έκαναν και για ανταμείβουν τους οικοδεσπότες με τι άλλο από και πάλι τραγούδι: "Απ' τσ' αφιντάδις φεύγουμι στς αρχοντάδις πάμι..." και φυσικά δεν ξεχνούν και τις ευχές τους:
"Έχετε γεια, έχετε γεια και τώρα και του χρόνου ...".