Ο Εθνικός Δρυμός της Πίνδου αποτελεί δάσος με σπάνια φυσική ομορφιά, με μοναδική χλωρίδα και πανίδα.

Το ουράνιο τόξο γεφύρωνε εκείνο το απόγευμα του Μάη τα βουνά του Λύγγου. Το καραβάνι ανηφόριζε το μονοπάτι στα Καγκέλια της Κρούτσεα κάτω από τις ψιχάλες της οξιάς που θύμιζαν την καταιγίδα που πέρασε. Η μυρουδιά του καπνού ανάκατη με της ρετίνης μαρτυρούσε την επιδρομή του κεραυνού στα αγέρωχα ρόμπολα του Ζυγού. Οι αναβάτες των αλόγων παρέμεναν σιωπηλοί, τυλιγμένοι στις βαριές βλάχικες κάπες τους. Τη σιωπή έσπασε το θέαμα που αντίκρυσαν απ’ τον αυχένα της Κρούτσεα. Ακούστηκαν φωνές αγαλλίασης, θαυμασμού κι έκπληξης από τους μικρούς της παρέας. Ο γερο-τσέλιγγας χαμογελούσε κι έδειχνε υπερήφανος. Συνόδευε στον τόπο του μύθου τα εγγόνια του κι αυτός ξετυλίγονταν μπροστά τους. Η Βάλια Κάλντα. Σε χρωματισμούς κι ήχους που αιχμαλωτίζουν τις αισθήσεις κι απελευθερώνουν την ψυχή. Τόπος φλάμπουρο για τους Περιβολιώτες στους οποίους ανήκει η περιοχή, “η περίφημη Βάλε Κάλντα, είναι το ασφαλές καταφύγιο των κλεφτών και το καύχημα της περιοχής του Περιβολιού” έγραφαν οι Άγγλοι περιηγητές Άλαν Γουέϊς και Μωρίς Τόμσον στα 1911. Το σκηνικό στον αυχένα της Κρούτσεα ήταν αδιάψευστος μάρτυρας κι η έκφραση στα μάτια όλων η επιβεβαίωση.

Στη νοτιοδυτική γωνιά της Μακεδονίας στα σύνορά της με την Ήπειρο, ανάμεσα στις κορυφές Ώου (Αυγό) και Φλέγγα της οροσειράς του Λύγγου, η Βάλεα Κάλντα (ζεστή κοιλάδα), όπως την ονομάζουν οι βλαχόφωνοι κάτοικοι της περιοχής είναι ένας τόπος σπάνιας φυσικής ομορφιάς με μοναδική χλωρίδα και πανίδα. Το 1966 αναγνωρίστηκε ως Εθνικός Δρυμός της Πίνδου. Ο πυρήνας του Δρυμού έκτασης 33.400 στρεμμάτων, μαζί με την περιφερειακή ζώνη 35.500 στρεμμάτων απλώνεται στη Βάλεα ντι λα Ούρσα (κοιλάδα της αρκούδας- γνωστή ως Αρκουδόρεμα) και τις πτυχώσεις του Λύγγου και του Μαυροβουνιού. Σ’ αυτό το μικροσύστημα με μοναδικό οικολογικό ενδιαφέρον, που τονίζεται από τις απότομες πτυχώσεις και τα ορμητικά υδάτινα ρεύματα, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν μια τεράστια ποικιλία ειδών από το ζωϊκό και φυτικό κόσμο. Η καφετιά αρκούδα, το ζαρκάδι, το αγριοκάτσικο κι ο λύγκας είναι από τα σπάνια είδη που ζουν στα πυκνά δάση οξιάς, μαύρης και λευκής πεύκης της Βάλεα Κάλντα. Δε λείπουν οι γύπες κι οι βασιλαετοί.

Στα υδάτινα ρεύματα βρίσκουν καταφύγιο η βίδρα, και δύο είδη πέστροφας. Μια πληθώρα από πυκνά φυτά κι αγριολούλουδα που είναι χαρακτηριστικά της περιοχής, σπάνια ή ενδημικά, όπως η μαργαρίτα κι ο κόκκινος κρίνος σπάνε την μονοτονία των αλπικών λιβαδιών. Οι δρακόλιμνες “Λάκλου μάρε”, “Λάκλου νιίκου” της Φλέγγας σε υψόμετρο 1960 μέτρα κι ο “Λάκλου τζιροβίνιιτου” στα αλπικά υψίπεδα του Αυγού συμπληρώνουν αρμονικά το τοπίο.

Στο χωριό Περιβόλι βρίσκεται το Κέντρο Πληροφόρησης του Εθνικού Δρυμού. Ολοένα και περισσότεροι είναι οι επισκέπτες που έρχονται να επισκευθούν τη Βάλια Κάλντα. Η φήμη της έχει ξεπεράσει τα εθνικά όρια κι αρκετοί ειδικοί επιστήμονες, οικολόγοι κι οι οργανώσεις τους έχουν στρέψει το ενδιαφέρον τους στη μελέτη, ανάδειξη και προστασία του Δρυμού. Οι Περιβολιώτες ήταν αρχικά δύσπιστοι, η σωστή ενημέρωση, το ενδιαφέρον και οι δεσμοί, πραγματικοί και ψυχολογικοί βοήθησαν να αναπτυχθεί μια άλλη πιο ουσιαστική στάση από την πλευρά τους. Άλλωστε είναι ο δικός μας τόπος...

Καθόλου τυχαία ως έμβλημα του Εθνικού Δρυμού επελέγη ένα μικρό αρκουδάκι. Το μεγαλόσωμο θηλαστικό, που έθρεψε τους θρύλους των κατοίκων της περιοχής και τρέφει τη φανατασία των επισκεπτών, έχει δώσει την ονομασία σε πέντε θέσεις μέσα στα όρια της Βάλεα Κάλντα.

Στο Περιβόλι, κοντοσούβλια και κοκορέτσι συνοδεύουν το βράδυ στο “Μεσοχώρι” τις αφηγήσεις των εντυπώσεων. Οι ντόποι ξετυλίγουν το κουβάρι του μύθου κι ο Πίνδος, γιος του Μακεδόνα, που διωκόμενος από τ’ αδέρφια του έζησε εδώ με το ελάφι του και το δράκοντα Λύγγο, γίνεται μέλος της παρέας. Από τα δάκρυα του Λύγγου όταν σκότωσαν τον Πίνδο δημιουργήθηκαν οι δυό λίμνες της Φλέγγας...

Ο χωροχρόνος ακολουθεί εδώ το δικό του ρυθμό και δεν πρέπει να εκπλήσσεται κανείς όταν στην αφήγηση ξεπροβάλλουν κυρατζήδες, καραβάνια, έμποροι σε πόλεις και τόπους μακρινούς. Τα “κόκκινα πεύκα” (κίνλιι αρόσι), αυτό το σπάνιο είδος λευκής πεύκης, μια συστάδα του οποίου εντοπίζεται στην καρδιά της Βάλια Κάλντα είναι η αφορμή. Το είδος αυτό που συναντά κανείς στα δάση της κεντρικής Ευρώπης και του οποίου το νοτιότερο σημείο εμφάνισης χωρίς ενδιάμεση παρουσία είναι εδώ, συνδέθηκε με τα ημιονηγά καραβάνια των Περιβολιωτών που εμπορέυονταν στη Βενετία (Έξαρχος) και τη Βιέννη (Μπουϊκλής) κι είχαν ως σταθμό αναχώρησης τη Βάλια Κάλντα.

Η Βάλεα Κάλντα είναι ένας τόπος μοναδικός, αλλιώτικα φτιαγμένος για να δοκιμάζει ίσως τη συνείδησή μας. Η ονομασία της περιοχής, έκφραση της οικολογίας αυτού του μικροσυστήματος φανερώνει ότι σημαίνον και σημαινόμενο είναι αλληλένδετα σε μια μοναδική οργανική σχέση με διαμεσολαβητή τον παράγοντα άνθρωπο. Απ’ όλα αυτά γίνεται κατανοητό γιατί η Βάλεα Κάλντα είναι μόνο το σημείο εκκίνησης ενός ταξιδιού με λογισμό και μ’ όνειρο.
 

Λαΐτσος Στέργιος (ιστορικός)